سواد آماری و راهکارهای بهبود آن

امروزه در همه‌ی جوامع، توانایی درک آمار و استفاده از سواد آماری یکی از نیازهای اساسی برای زندگی بهتر است. جملات خبری که در نشریات و رسانه‌ها به آگاهی عموم مردم می‌رسند بیش از این که بر مبنای نظرات و اعتقادات شخصی باشند، بر پایه‌ی اطلاعات آماری هستند. خبرهایی که در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی یا نتایج تحقیقات پزشکی منتشر می‌شوند نتایج مطالعاتی هستند که از یک نمونه به‌دست آمده‌اند و در بردارنده‌ی خطاهای نمونه‌گیری و اندازه‌گیری هستند. افرادی که سواد آماری ندارند، مفاهیم خطا و عدم حتمیت را در برداشت‌های خود از اخبار لحاظ نمی‌کنند و بنا بر این برای تفسیر و ارزیابی این‌گونه اخبار دچار مشکل و اشتباه می‌شوند و نتایجی که بر اساس یک نمونه به‌دست آمده‌ است را صد در صد و در همه‌ی شرایط درست تلقی می‌کنند. علاوه بر آن افرادی که سواد آماری ندارند و با شیوه‌های جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری آشنایی ندارند به راحتی تحت تأثیر اطلاعات نادرست قرار می‌گیرند. با افزایش آمار و اطلاعات در حوزه‌های مختلف و ارتباط آن‌ها با زندگی روزمره‌ی مردم و فعالیت‌های حرفه‌ای آن‌ها، مورد توجه قرار دادن سواد آماری و تلاش برای ارتقای آن در میان شهروندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ضروت تفکر آماری توسط ویلکز (۱۹۵۱) با برداشت از نوشتار ولز۱ (۱۹۰۴) به‌صورت »تفکر آماری یک روز برای یک شهروند کارآمد بودن به اندازه‌ی توانایی خواندن و نوشتن ضروری خواهد بود.«، مورد تأکید قرار گرفت. لنکستر (۲۰۱۱) دریافت که سواد آماری، آمار رسمی و یادگیری خود‌خوان آمار در تحقیقات اجتماعی در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بسیار مورد توجه بوده است و ما امروزه در عصر تکنولوژی مدرن قرن بیست و یکم برای اشاعه‌ی سواد آماری همچنان تلاش می‌کنیم. درک مفاهیم و روش‌های آماری برای استفاده‌ی مناسب و کارآمد از داده‌های آماری که توسط ادارات آمار و سایر نهادهای قانونی جمع‌آوری و منتشر می‌شوند، ضروری است. برای اطمینان از استفاده‌ی بهتر از داده‌های آماری، باید تلاش زیادی را برای بهبود سواد آماری در جامعه انجام داد. با توجه به اینکه سواد آماری مقوله‌ای نسبتاً جدید در آموزش آمار است، لازم است توجه ویژه‌ای به‌ تقویت روش تدریس، یادگیری و ارزیابی آن انجام شود و مدرسان و محققان نسبت به چالش‌های پیش‌ رو برای آموزش آن آگاهی یابند. در بخش اول این مقاله به ارائه‌ی تعریف سواد آماری و در بخش دوم به برخی از فعالیت‌های سازمان‌های آماری برای ارتقای سواد آماری می‌پردازیم. در بخش سوم، توصیه‌هایی برای گروه‌های اصلی که با آمار در تعامل هستند ارائه شده است. این گروه‌ها شامل مؤسسات آموزشی، ادارات آماری و سایر مؤسسات آماری، انجمن‌های آماری و رسانه‌ها هستند. همچنین این نکته مورد توجه قرار گرفته است که همکاری و تعامل این متولیان و کاربران آمار برای بهبود سواد آماری ضروری است. بخش آخر مقاله به نتیجه‌گیری اختصاص یافته است.